سکته قلبی چرا رخ میدهد؟
سکته قلبی زمانی اتفاق میافتد که جریان خون در یکی از عروق کرونر که وظیفه رساندن اکسیژن و مواد مغذی به عضله قلب را دارند، دچار انسداد شود. این انسداد معمولاً به دلیل تجمع تدریجی رسوبات چربی، کلسترول، کلسیم و مواد التهابی در دیواره رگها ایجاد میشود؛ فرآیندی که «آترواسکلروز» یا تصلب شرایین نام دارد.
وقتی این پلاکها پاره یا ناپایدار شوند، بدن برای ترمیم آن ناحیه لخته خون تشکیل میدهد؛ اما این لخته ممکن است بهجای رفع مشکل، رگ را کاملاً مسدود کند. در نتیجه، بخشی از عضله قلب که توسط آن رگ تغذیه میشد، دچار کمبود اکسیژن شده و اگر خونرسانی بهسرعت برقرار نشود، سلولهای آن بخش میمیرند — و این همان سکته قلبی است.
در مواردی نیز سکته قلبی به دلیل اسپاسم ناگهانی عروق رخ میدهد؛ یعنی رگ بدون وجود پلاک، به دلیل انقباض شدید و گذرا دچار انسداد موقت میشود. این حالت میتواند بر اثر استرس شدید، مصرف مواد مخدر، سرما یا اختلالات عروقی رخ دهد.
به زبان ساده:
سکته قلبی زمانی رخ میدهد که قلب «سوخترسانی» نمیشود — یا چون راه بسته شده، یا به علت تنگی شدید و ناگهانی رگ.
در صورت مشاهده علائم اولیه سکته قلبی یا نیاز به بررسی فوری وضعیت قلب، میتوانید با درخواست متخصص قلب در منزل یا ویزیت پزشک در منزل از سهاطب، بدون اتلاف زمان و مراجعه حضوری، در سریعترین زمان تحت مراقبت تخصصی قرار بگیرید.
عوامل اصلی ایجاد سکته قلبی
سکته قلبی نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و شرایط پزشکی کنترلنشده است. برخی از عوامل را نمیتوان تغییر داد، اما بسیاری دیگر قابل پیشگیری و مدیریت هستند.
عوامل غیرقابل کنترل (ژنتیکی و بیولوژیک)
این عوامل در اختیار فرد نیستند، اما آگاهی از آنها کمک میکند افراد پرخطر، مراقبت قلبی دقیقتری داشته باشند:
• سابقه خانوادگی بیماری قلبی
اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر در سن پایین دچار بیماری قلبی شده باشد، احتمال سکته قلبی شما افزایش مییابد.
• افزایش سن
ریسک سکته قلبی پس از ۴۵ سالگی در مردان و ۵۵ سالگی در زنان بیشتر میشود.
• جنسیت
مردان در سنین پایینتر بیشتر در معرض سکته قلبی هستند؛ اما پس از یائسگی، خطر در زنان نیز برابر یا حتی بیشتر میشود.
• سکته قلبی یا بیماری قلبی قبلی
افرادی که یک بار دچار سکته شدهاند، بیشتر در معرض سکته مجدد هستند.
عوامل قابل کنترل (مرتبط با سبک زندگی و سلامت عمومی)
با تغییر عادتها و کنترل بیماریها میتوان احتمال سکته قلبی را بهشدت کاهش داد:
• فشار خون بالا
فشار خون بالا دیواره عروق را آسیبپذیر کرده و زمینه انسداد را فراهم میکند.
• دیابت یا قند خون کنترلنشده
دیابت رگها را تخریب کرده و باعث سکتههای قلبی خاموش میشود.
• کلسترول و چربی خون بالا
LDL بالا رسوب چربی در دیواره عروق را تسریع میکند.
• چاقی بهویژه چاقی شکمی
چربی دور شکم با التهاب، دیابت و فشار خون بالا همراه است.
• مصرف دخانیات (حتی یک نخ در روز)
سیگار بهسرعت عروق را تنگ و مستعد لخته میکند.
• استرس مزمن و فشار عصبی
استرس هورمونهایی آزاد میکند که ضربان قلب، فشار خون و التهاب را افزایش میدهد.
• کمتحرکی و سبک زندگی نشسته
نبود فعالیت بدنی منظم = افزایش وزن + کاهش گردش خون + ضعف عروق
• رژیم غذایی ناسالم
مصرف زیاد نمک، روغنهای جامد، فستفود و شیرینیها → افزایش انسداد عروق
🔸 نکته بسیار مهم:
افراد دیابتی ممکن است دچار سکته قلبی خاموش شوند — بدون درد قفسه سینه، اما با آسیب شدید قلبی. به همین دلیل بررسی دورهای قلب برای بیماران دیابتی ضروری است.
سکته قلبی چگونه رخ میدهد؟
سکته قلبی زمانی اتفاق میافتد که خونرسانی به بخشی از عضله قلب قطع شود. این قطع جریان خون باعث میشود سلولهای قلبی در عرض چند دقیقه شروع به مردن کنند. دو مکانیسم اصلی برای ایجاد سکته قلبی وجود دارد:
۱. انسداد عروق — شایعترین دلیل سکته قلبی
این حالت در اکثر بیماران دیده میشود و معمولاً نتیجه سالها تجمع چربی و التهاب در دیواره عروق است.
فرایند انسداد بهطور خلاصه:
تجمع چربی + کلسترول → تشکیل پلاک
⬇
پلاک سفت و ناپایدار میشود
⬇
پلاک پاره میشود → لخته خون تشکیل میشود
⬇
لخته مسیر رگ را میبندد
⬇
خون و اکسیژن به قلب نمیرسد
⬇
مرگ سلولهای قلبی = سکته قلبی
این فرایند میتواند طی چند دقیقه قلب را آسیب جدی بزند.
۲. اسپاسم عروق — سکته قلبی بدون انسداد
در این نوع، رگ کرونر ناگهان دچار انقباض شدید میشود و خونرسانی را مختل میکند.
علل شایع اسپاسم عروقی:
- مصرف مواد محرک (مثل کوکائین و آمفتامین)
- استرس ناگهانی و شدید
- سرما یا شوک حرارتی
- اختلالات عروقی و خودایمنی
این نوع سکته گاهی در افراد جوان یا بدون سابقه بیماری هم دیده میشود.
علائم سکته قلبی — نشانههایی که نباید نادیده گرفته شوند
سکته قلبی همیشه با درد شدید همراه است، اما نه در همه افراد. شناخت این علائم میتواند جان بیمار را نجات دهد.
علائم شایع و کلاسیک سکته قلبی:
- درد، فشار یا احساس سنگینی در مرکز قفسه سینه (بیش از ۲ تا ۵ دقیقه طول میکشد یا تکرار میشود) درد منتشرشونده به:
▪ بازوی چپ
▪ گردن
▪ فک
▪ پشت یا کتف
- تنگی نفس ناگهانی یا احساس خفگی
- تعریق سرد، چسبنده و شدید
- تهوع، دلدرد یا استفراغ
- احساس ترس شدید یا «مرگ قریبالوقوع»
علائم خاموش یا غیرمعمول (بهخصوص در زنان و دیابتیها):
- خستگی ناگهانی و شدید
- احساس سوزش یا درد معده بهجای قفسه سینه
- سرگیجه یا احساس سبکی سر
- ضعف بدن یا بیحالی ناگهانی
- اضطراب یا بیقراری بدون دلیل مشخص
⚠️ هشدار حیاتی:
اگر هر یک از این علائم بیش از چند دقیقه ادامه داشت — حتی اگر خفیف بود: منتظر نمانید. فوراً با اورژانس تماس بگیرید. همچنین برای دریافت خدمات سی سی یو در منزل کافی است با مرکز سهاطب تماس بگیرید.
هر دقیقه تأخیر = آسیب بیشتر به عضله قلب.
در صورت شک به سکته قلبی چه باید کرد؟
سکته قلبی یک اورژانس واقعی است، و هر ثانیه اهمیت دارد. به محض مشاهده علائم، اقدامات زیر را انجام دهید:
۱. بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید (۱۱۵)
حتی اگر علائم خفیف یا موقت باشند، منتظر نمانید.
۲. سریع در حالت نشسته یا نیمهنشسته قرار بگیرید
از دراز کشیدن صاف یا ایستادن ناگهانی خودداری کنید.
۳. اگر آسپرین در دسترس است، یک قرص ۳۰۰ میلیگرمی بجوید
(فقط در صورتی که حساسیت دارویی ندارید)
۴. لباسهای تنگ را آزاد کنید
کمک میکند تنفس راحتتر شود.
۵. خودتان رانندگی نکنید
ممکن است در مسیر دچار بیهوشی شوید.
۶. اگر فرد بیهوش شد:
– فوراً CPR را شروع کنید
– قفسه سینه را با ریتم ثابت (۱۰۰ تا ۱۲۰ بار در دقیقه) فشار دهید
– کمک بگیرید و ادامه دهید تا اورژانس برسد
⚠️ قانون طلایی:
هر ۱ دقیقه تأخیر = از بین رفتن تعداد بیشتری از سلولهای قلب.
چگونه از سکته قلبی پیشگیری کنیم؟
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. با ایجاد چند تغییر مهم در سبک زندگی، میتوان احتمال سکته قلبی را به شدت کاهش داد. همچنین میتوانید از مشاوره پزشکی مرکز سهاطب استفاده کنید.
۱. پایبندی به رژیم غذایی سالم
مواد غذایی مفید برای قلب:
✔ میوه و سبزیجات تازه
✔ غلات کامل (مثل جو دوسر و نان سبوسدار)
✔ ماهی و گوشت سفید
✔ روغن زیتون، گردو، آووکادو
✘ حذف روغنهای جامد، غذاهای صنعتی، نمک زیاد
۲. فعالیت بدنی منظم
حداقل:
۱۵۰ دقیقه فعالیت متوسط در هفته
مثل:
پیادهروی تند
شنا
دوچرخهسواری
ورزشهای هوازی
ورزش باعث کاهش چربی، کنترل فشار خون و بهبود گردش خون میشود.
۳. کنترل عوامل خطر
✔ اندازهگیری منظم فشار خون
✔ کنترل قند خون و HbA1c در دیابتیها
✔ آزمایش دورهای چربی خون
✔ کاهش استرس، مراقبه، خواب کافی
۴. ترک کامل دخانیات
سیگار:
▪ دیواره عروق را تخریب میکند
▪ اکسیژن خون را کاهش میدهد
▪ خطر سکته قلبی را ۲ تا ۴ برابر میکند
ترک سیگار = بزرگترین هدیه به قلب
۵. حفظ وزن سالم
چاقی بهویژه اطراف شکم =
فشار بیشتر بر قلب + افزایش احتمال انسداد عروق
کاهش وزن حتی ۵ تا ۱۰ درصد میتواند خطر سکته را کاهش دهد.
تستهای ضروری برای تشخیص مشکلات قلبی
اگر پزشک احتمال بیماری قلبی بدهد، آزمایشهای زیر انجام میشود:
-
نوار قلب (ECG): بررسی ریتم قلب
-
اکوکاردیوگرافی: مشاهده عملکرد دریچهها و عضله قلب
-
تست ورزش: بررسی عملکرد قلب در فعالیت
-
آنژیوگرافی: تشخیص انسداد عروق کرونر
-
آزمایش خون تروپونین: شناسایی آسیب قلبی با انجام آزمایش در منزل
-
تصویربرداری پیشرفته (MRI یا CT قلب) در موارد خاص
در تهران، اکو قلب در منزل و نوار قلب در منزل با سهاطب قابل انجام است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر یکی از شرایط زیر را دارید، بررسی دورهای قلبی برای شما ضروری است:
◼ سابقه خانوادگی بیماری قلبی
◼ دیابت یا قند خون بالا
◼ فشار خون کنترلنشده
◼ چربی خون بالا
◼ مصرف دخانیات
◼ اضافه وزن
موارد اضطراری
هرگونه:
🔥 درد قفسه سینه
🔥 تنگی نفس
🔥 درد منتشرشونده به بازو یا فک
را جدی بگیرید. فوراً با اورژانس تماس بگیرید.