آسم چیست و چگونه ایجاد می‌شود
آسم یک بیماری مزمن التهابی مجاری هوایی است که باعث تنگی نفس، سرفه، خس‌خس سینه و فشار در قفسه سینه می‌شود. واژه آسم از زبان یونانی گرفته شده و به‌معنای تنگی نفس است. این بیماری در اثر واکنش بیش‌ازحد مجاری تنفسی به برخی محرک‌ها مانند آلودگی هوا، گردوغبار، دود سیگار، مواد شیمیایی یا حتی استرس پدید می‌آید. در واکنش به این محرک‌ها، دیواره راه‌های هوایی متورم شده و ترشحات مخاطی افزایش می‌یابد. همزمان، عضلات اطراف مجاری نیز منقبض می‌شوند و موجب محدود شدن جریان هوا در ریه‌ها می‌شوند.
علائم آسم و نحوه بروز آن
علائم آسم معمولاً به‌صورت دوره‌ای ظاهر می‌شوند و شدت آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است. این علائم زمانی بروز می‌کنند که مجاری تنفسی باریک و ملتهب شده‌اند یا در مواجهه با عوامل تحریک‌کننده قرار گرفته‌اند. نشانه‌های رایج آسم عبارتند از:
- تنگی نفس به‌ویژه هنگام فعالیت یا شب‌هنگام
- خس‌خس سینه (ویزینگ)
- سرفه مداوم، به‌ویژه شب‌ها یا بلافاصله پس از بیدار شدن
- احساس فشار یا سنگینی در قفسه سینه
- افزایش ضربان قلب و اضطراب در موارد شدید
در هنگام حمله آسمی، ممکن است تنفس بسیار سخت شود و بیمار نیاز فوری به دارو یا مداخله پزشکی داشته باشد.
تشخیص آسم چگونه انجام می‌شود
تشخیص آسم به‌کمک بررسی‌های بالینی، تست‌های تنفسی و ارزیابی سابقه پزشکی بیمار انجام می‌شود. از مهم‌ترین روش‌های تشخیص می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسپیرومتری: اندازه‌گیری حجم و سرعت جریان هوای بازدمی
- تست برونکودیلاتور: بررسی واکنش به داروهای گشادکننده مجاری هوایی
- پیک فلومتر: اندازه‌گیری توان حداکثر بازدمی توسط دستگاه قابل حمل
- تست‌های آلرژی: برای شناسایی عوامل تحریک‌کننده احتمالی
پزشک با ترکیب نتایج آزمایش‌ها و علائم بالینی، نوع و شدت آسم را مشخص کرده و طرح درمانی را تنظیم می‌کند. استفاده از خدمات ویزیت در منزل سهاطب به شما برای کمک به تشخیص این بیماری کمک می‌کند.
داروهای مناسب برای درمان آسم
درمان دارویی آسم با هدف کنترل التهاب و باز نگه‌داشتن مجاری هوایی انجام می‌شود. داروها به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
داروهای کنترل‌کننده بلندمدت
این داروها برای مصرف روزانه تجویز می‌شوند تا التهاب مزمن کاهش یابد و از بروز حملات جلوگیری شود:
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی مانند فلوتیکازون
- بتا آگونیست‌های طولانی‌اثر مانند سالمترول
- آنتاگونیست‌های لوکوترین مانند مونته‌لوکاست
- داروهای بیولوژیک برای آسم شدید مقاوم به درمان
داروهای تسکین‌دهنده سریع‌الاثر
در زمان بروز حملات آسمی استفاده می‌شوند:
- سالبوتامول (آلبوترول)
- تربوتالین
- ترکیبات ضدکولینرژیک مانند ایپراتروپیوم بروماید
درمان آسم در کودکان
درمان آسم در کودکان به‌دلیل حساسیت بیشتر بدن آن‌ها نیازمند دقت و تنظیم دقیق دوز دارو است. داروهای استنشاقی بهترین گزینه هستند، زیرا عوارض سیستمیک کمتری دارند. استفاده از فضای نگهدارنده (اسپیسر) به جذب بهتر دارو کمک می‌کند. آموزش والدین در نحوه استفاده صحیح از داروها، شناسایی علائم هشداردهنده و پیگیری منظم درمان اهمیت ویژه‌ای دارد.
مراقبت از آسم در دوران بارداری
در دوران بارداری، هدف اصلی درمان آسم حفظ اکسیژن‌رسانی مناسب به مادر و جنین است. قطع داروهای کنترل‌کننده به‌دلیل ترس از آسیب به جنین، می‌تواند منجر به تشدید بیماری و خطر زایمان زودرس شود. بیشتر داروهای استنشاقی در بارداری ایمن محسوب می‌شوند و باید طبق نظر پزشک ادامه یابند. برای ویزیت متخصص زنان در منزل هر لحظه از شبانه‌روز می‌توانید درخواست دهید.
کنترل آسم با روش‌های غیر دارویی
گرچه داروها نقش اساسی در کنترل آسم دارند، اما برخی اقدامات غیر دارویی می‌توانند مکمل مؤثری در روند درمان باشند. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
- پرهیز از عوامل محرک مانند دود، آلاینده‌ها و حیوانات خانگی
- تهویه مناسب محل زندگی و استفاده از تصفیه‌کننده هوا
- رعایت رژیم غذایی ضد التهاب شامل میوه‌ها، سبزیجات و اسیدهای چرب امگا ۳
- تمرینات تنفسی منظم و اصلاح الگوی تنفس
- کاهش استرس از طریق یوگا، مدیتیشن یا مشاوره روان‌شناختی
مراقبت از آسم در سالمندان
سالمندان مبتلا به آسم ممکن است همزمان با بیماری‌های مزمن دیگر مانند نارسایی قلبی یا دیابت مواجه باشند. این افراد نیازمند مراقبت‌های منظم‌تری هستند، زیرا خطر حملات شدید در آن‌ها بالاتر است و این مورد با پرستاری سالمند در منزل به راحتی قابل دسترس است تجویز دارو باید با احتیاط بیشتری صورت گیرد و استفاده از دستگاه‌های کمکی مانند پالس‌اکسی‌متر یا نبولایزر در منزل توصیه می‌شود.
درمان آسم شبانه
در برخی افراد، علائم آسم در شب تشدید می‌شود که ممکن است به‌علت تغییرات هورمونی یا وضعیت خواب باشد. در این موارد افزایش دوز داروی کنترل‌کننده، استفاده از بالش مناسب برای وضعیت خواب و حفظ رطوبت و دمای متعادل اتاق خواب کمک‌کننده است. بررسی منظم با پزشک برای اصلاح طرح درمان شبانه ضروری است.
درمان آسم مقاوم به دارو
در آسم شدید و مقاوم، ممکن است نیاز به استفاده از داروهای بیولوژیک تزریقی مانند اومالیزوماب وجود داشته باشد. همچنین در برخی موارد خاص، روش‌های تهاجمی مانند ترموپلاستی برونکوئال با استفاده از گرما برای کاهش ضخامت عضلات مجاری هوایی انجام می‌شود. این روش برای بیماران خاص و با تشخیص پزشک قابل اجراست.
آموزش بیمار و مدیریت شخصی آسم
درمان موفق آسم نیازمند مشارکت فعال بیمار در مدیریت بیماری است. آموزش بیمار برای شناسایی علائم هشدار، استفاده صحیح از دارو، اجرای برنامه اقدام فردی و پیگیری منظم عملکرد ریه ضروری است. بیماران باید بدانند چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرند و چه اقداماتی در حمله حاد انجام دهند.
دریافت خدمات درمانی آسم در منزل
بیماران مبتلا به آسم متوسط تا شدید، سالمندان یا افرادی که به‌تازگی دچار حملات شده‌اند ممکن است نیاز به دریافت خدمات درمانی در منزل داشته باشند. خدماتی مانند ویزیت پزشک در منزل، تجویز دارو، تزریقات در منزل، بررسی سطح اکسیژن خون و پایش تنفس از جمله خدمات کاربردی برای این بیماران است.
افرادی که امکان مراجعه به مراکز درمانی را ندارند یا در معرض تشدید علائم در محیط‌های شلوغ هستند، می‌توانند از خدمات پزشکی در منزل سهاطب استفاده کنند. این خدمات باعث آرامش روانی، تسهیل روند درمان، پیشگیری از بستری‌های غیرضروری و ارتقای کیفیت زندگی بیماران می‌شود.