فیزیوتراپی ( physiotherapy) شیوه‌ای از درمان بیماریها و اختلالات عصبی-ماهیچه‌ای-اسکلتی با استفاده از تجهیزات مکانیکی، جریان‌های الکتریکی، مانورهای دستی، تمرینات ورزشی و عوامل فیزیکی دیگر است. در این روشها از ورزش، نور، پرتوهای فرابنفش و فروسرخ، گرما و جریان برق استفاده میشود. فیزیوتراپی حیطه‌ای از پزشکی است که هدف آن پیشگیری از بیماریها، درمان، توانبخشی و بالا بردن سطح سلامت میباشد.
واژه فیزیوتراپی از «فیزیو= فیزیولوژیک، جسمانی و طبیعی» و «تراپی=درمان»، ساخته شده‌است.
در بعضی از منابع لغت اصلی که کلمه فیزیوتراپی ازآن گرفته شده‌است کلمه physiological therapeutics میباشد. البته مداخلات درمانی در فیزیوتراپی بخش کوچکی از عملیات آن محسوب می‌گردد. در فیزیوتراپی هدف ارتقای عملکرد جسمانی بدن میباشد البته با توجه به تداخل و ارتباط زیاد سیستمهای بدن درمانهای فیزیوتراپی که توسط فیزیوتراپیست انجام میشود مستقیم یا غیر مستقیم باعث بهبود عملکرد دستگاه فیزیولوژیک نیز میشود مثلاً فیزیوتراپی دستگاه تنفسی موجب بهبود درصد گازهای خون (دی اکسید کربن و اکسیژن) و تغییر میزان اسیدیته خون شده که به نوبه خود می‌تواند باعث بهبود سطح هشیاری شود.
فیزیوتراپیست در این رشته به عنوان درمانگر شناخته میشود. با توجه به این که فیزیوتراپی درمان فیزیولوژیک و جسمانی بیماریها است کالبدشناسی و حرکت‌شناسی و فیزیولوژی حرکت از اهمیت بیشتری برخوردار است.
فیزیوتراپی درمانی علمی بر اساس تحصیلات عالی و بالینی با قدمت طولانی میباشد که همزمان با توسعه دانش پزشکی به یکی از ارکان درمان های نوین پزشکی تبدیل شده است.
اصلی ترین هنر و تخصص فیزیوتراپیست توانایی انجام مهارتهای دستی و حرکت درمانی است که در جهت پیشگیری از بسیاری بیماریها و درمان و توانبخشی افراد جامعه بکارگرفته میشود. خواص امواج مختلف مانند امواج صوتی,مغناطیسی,لیزر,شاک ویو,رادیویی و خواص درمانی اب,سرما و گرما بکارگرفته میشوند تا دستیابی به این اهداف اسانتر شود.
اعمال مذکور منحصرا توسط فیزیوتراپیستهای فارغ التحصیل از دانشکده های توانبخشی انجام میشود که اموزشهای علمی را طی کرده و درمانهای بالینی را بخوبی فراگرفته اند.
دیدگاه منحصربه فرد فیزیوتراپیست از بیمار و شناخت ویژه اش از عملکرد و ساختار طبیعی بدن در کنار معاینه و ارزیابی دقیق به وی این توانایی را میدهد تا بیماران را در جهت رسیدن به اهدافی مانند پیشگیری از بیماریها,تطابق افراد با محیط کار,افزایش کیفیت زندگی افراد,کاهش نیاز به برخی جراحیها و درمانهای دارویی طولانی مدت که عوارضی نیز درپی دارند,سوق دهند.
تمامی روشهای درمانی فیزیوتراپی دارای شواهد و پایه علمی و تحقیقاتی بوده و با درمانهایی مثل طب فیزیکی,کایروپراکتیک,طب سنتی,ورزش درمانی و ماساژدرمانی کاملا متفاوت میباشد.
درمان در فیزیوتراپی به طور کلی به سه گروه اصلی تقسیم میشود:
۱– تمرین درمانی: فیزیوتراپیست به وسیله تجویز؛ انجام و آموزش ورزشهای درمانی خاص؛ ماساژ؛ ورزش در آب (آب‌درمانی)؛ اقدام به درمان بیمار یا افزایش سطح سلامت می‌کند.
۲- الکتروتراپی:درمان به وسیله دستگاههای ویژه انجام میشود این دستگاهها معمولاً امواج خاصی را (امواج مایکرو ویو؛ امواج کوتاه رایویی؛ امواج مافوق صوت؛ امواج الکتریکی) که همگی توسط دستگاه به شکل خاصی تولیدشده و تغییر می‌یابند (مدوله میشوند).
۳– مهارتهای درمان با دست
مهمترین حیطه‌های فعالیت فیزیوتراپی در پزشکی شامل درمان موارد زیر است: ۱-بیماریهای دستگاه حرکتی (ارتوپدی). ۲-بیماریهای دستگاه قلبی و تنفسی. ۳-بیماریهای دستگاه اعصاب محیطی و مرکزی. ۴-بیماریهای پوستی و سوختگیها. ۵-درد و کنترل درد. ۶-بیماریهای شغلی.
حیطه کاری:
بیمار محوری
درمان مبتنی بر شواهد
کاربرد اصول مدیریت در پروسه درمان
مشارکت بیمار در درمان به عنوان یک عضور در تیم درمان
دیدگاه کلی نگری به بیمار و بیماری
نگاه ویژه به سبک زندگی بیمار
دیدگاه اقتصادی
اعتقاد به بهبود فرایندهایدر سیستمهای سلامت
یک پارچه دیدن خطوط پیشگیری، درمان و توانبخشی در سیستم سلامت
تغییر الگوی بیماری
پیروزی تئوری‌های مبتنی بر حرکت توانسته‌است فیزیوتراپیستها را در کشورهای مختلف تبدیل به عناصر پیشرو و در ذات خود مدیر برای این بهبود کند.
همچنین ببینید: کایروپرکتیک
حیطه عملکرد
فیزیوتراپیست با بررسی بیماریها و تشخیص فیزیوتراپی آنها، بررسی عملکرد ریه و ظرفیت هوایی آنها، ارزیابی حرکت مفاصل (ROM)، ارزیابی عضلات ف ارزیابی و کنترل درد، ارزیابی مشکلات ارتوپدیک
ویژگی‌های فیزیوتراپی
۱- دیدگاه بیمارنگر ۲- غیر تهاجمی ۳- دیدگاه سلامت‌نگر ۴- کل‌نگری
فیزیوتراپی: پیشگیری، درمان و توانبخشی
فیزیوتراپی تا سال ۱۹۴۵ میلادی به علت نبود فیزیوتراپیست و وجود فقط تکنسین فیزیوتراپی و فعالیت در بخشهای بازپروری و بازتوانی قسمتی از توانبخشی بوده‌است ولی بعد از سال ۱۹۴۵ میلادی و بوجود آمدن فیزیوتراپیست مدرن شامل درمان و توانبخشی شد و بعد از سال ۲۰۰۰ میلادی با عناوین دکترای حرفه‌ای فیزیوتراپی شامل پیشگیری، درمان و توانبخشی شده‌است.
واقعیت این است فیزیوتراپی به خاطر دیدگاه‌های جدید خود در حال ترک حیطه توانبخشی است.
اکنون فیزیوتراپی بعنوان عضوی در انواع گروه‌های چندرشته‌ای شناخته میشود.
مداخله‌های درمانی
مداخله‌های درمانی که توسط فیزیوتراپیست به‌کار گرفته میشود
تمرین درمانی
درمان دستی
تمرینات افزایش تحمل قلب و عروق
ریلکسیشن
بیوفیدبک تراپی (پس‌خوراند زیستی)
فیزیوتراپی قلب و ریه
انواع مدالیته‌ها مانند: تراکشن (Traction) ـ اولتراسوند ـ پک‌های گرمایی (Hot Pack) ـ لیزر ـ الکترو تراپی
تجویز وسایل کمکی مانند پروتز و ارتز
به‌کارگیری تکنیک‌های طب مکمل
زمینه‌های کاربردی فیزیوتراپی در بیماران بستری
کاهش زمان بستری
کاهش عوارض بستری
فیزیوتراپی در بیماریهای قلبی و تنفسی
فیزیوتراپی در بیماران تنفسی شامل اصلاح الگوی تنفسی، تقویت عضلات سامانه تنفسی، تخلیه ترشحات داخل ریه و مجاری تنفسی، همچنین تحریک رفلکس سرفه و آموزش روشهای تنفسی و تمرینات تنفسی میباشد.
برای درمان بیماران قلبی بستری شامل بهبودی وضعیت بیمار و نیز افزایش کارایی سامانه قلبی-عروقی میباشد.
فیزیوتراپی ریه: این درمان یکی از مقدماتی‌ترین روشهای درمانی فیزیوتراپی در تاریخ این رشته بوده‌است و پایه درمان فیزیوتراپی دربیماران بستری محسوب می‌گردد. این درمان مجموعه‌ای از روشهای درمانی مختلف است که در جهت بهبود تنفس و تخلیه ترشحات بکار می‌رود. بیمار توسط این درمان دارای اکسیژن رسانی بهتری خواهد بود.
تکنیک‌ها
مانورهای دستی مانند: chest percussion, chest vibration, turning
تمرینات تنفسی مانند: deep breathing exercises, andcoughing
موارد دیگر:
suctioning, nebulizer treatments
فیزیوتراپی ریه در بیماران قلبی نیز انجام می‌شد ولکن با افزایش دانش درمان بیماریهای قلبی، قلب به عنوان یک عضو عضلانی مد نظر فیزیوتراپی قرار گرفت و به دلیل نزدیکی و تأثیر ریه و قلب برروی یکدیگر فیزیوتراپی قلبی ریوی با تأثیر فراوان بوجود آمد.
فیزیوتراپی قلب و ریه: اکنون یکی از تخصصهای فیزیوتراپیستها میباشد در این روش طیف گسترده‌ای ازبیماریها تحت درمان فیزیوتراپی قرار می‌گیرند.
شرح وظایف فیزیوتراپیست
فیزیوتراپیست تحت نظارت مستقیم مسئول فیزیوتراپی انجام وظیفه می‌نماید.
تصدی سمت می‌تواند با لیسانس فیزیوتراپی(BSPT) و یا فوق لیسانس فیزیوتراپی(MSPT) یا دکترای حرفه‌ای فیزیوتراپی (DPT)و دگترای تخصصی فیزیوتراپی (PhD) باشد.
۱. نظارت بر فعالیتهای درمانی دستیار فیزیوتراپی، تکنسین فیزیوتراپی، کمک فیزیوتراپی
۲. تشکیل پرونده جهت بیماران فیزیوتراپی
۳. ثبت کلیه نکات مربوط به بیمار و مراحل درمان و کلیه وقایع در حین درمان
۴. جمع‌آوری وگزارش کلیه آمار درمانی بیماران به مسئول بخش
۵. آموزش و توصیه به بیماران یا همراهان آنها
۶. شرکت در بازآموزی‌ها بطور سالیانه و ارائه مدارک مربوطه
۷. رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای
۸. بررسی و معاینه انفرادی و گروهی نقص‌های بالقوه یا بالفعل، محدودیتهای عملکردی، ناتواناییها
۹. تشخیص محدودیتهای حرکتی، ناتوانیها یا بیماریها
۱۰. طراحی و برنامه ریزی برای درمان
۱۱. مشاوره و آموزش به بیمار
۱۲. اجرای مداخلات درمانی مانند:مانوال تراپی، الکتروتراپی، تمرین درمانی، هیدروتراپی
۱۳. ارزیابی پیشرفت بیمار
۱۴. ثبت مراحل درمان
۱۵. تهیه گزارش درمان در پایان آخرین جلسه درمانی جهت ارائه به پزشک ارجاع دهنده
۱۶. ارائه خدمات درمانی به بیماران اعم از سرپائی یا بستری مطابق دستورالعمل مسئول بخش
۱۷. انجام سایرامورمحوله از طرف مسئول بخش درحدود اخلاق حرفه‌ای
۱۸. حفظ اطلاعات و اسرار مربوط به کارکنان وبیماران
۱۹. عدم دخالت دراموردرمانی همکاران و درصورت نیازگزارش به مسئول بخش
مدالیته چیست؟
هر گونه استفاده از ابزار یا برنامه که:
۱- کاملاً شناخته شود و دانش محیط بر آن باشد.
۲- در حین عملیات مدیریت شود.
۳- و نوع عملیات و نتایج آن ثبت شود نوعی مدالیته محسوب می‌گردد.
در این راستا تجهیزات Physical Agent در فیزیوتراپی تبدیل به Physiotherapy Modality تبدیل می‌گردد.
تکنیک‌ها و مدالیته‌ها
الف: درمانهای دستی
بسیج نیروها (متحرک سازی مفاصل و بافت نرم)
اکوپرشور استقاده از انگشتان بر روی نقاط طب سوزنی
ماساژ
ب: مدالیته‌ها (Physical Agents)
یونرفروزیز (lonophoresis)
فارادیک و فانکشنال فارادیک (Faradic& functional faradic)
IDC
دیادینامیک (Dia dynamic)
APS
اینترفرنشیال
TENS
لیزر
مگنوتراپی
شوک ـ ویوتراپی
هات پک (H.P)
اینفرا رد (مادون قرمز IR)
آیس پک
انواع اسپری‌ها (سردکننده، کاهنده درد)
انواع ژل‌ها، کرم‌ها و لوسیون‌ها (سردکننده، کاهنده درد)
شورت ویودیاترمی (SWD)
مایکروویودیاترمی (MWD)
اولتراسوند (US)
حمام پارافین
بیوفیدبک
ویبراتور
پرتو فرابنفش (UV)
صندلی‌های مکانیکی ماساژ
تخت‌های مکانیکی ماساژ
ج: تجهیزات تمرین درمانی
فریم
کشش گردن وکمر
تخت تمرین
Tilt Table
تخت الکتروتراپی
دست ورز
FEPS
دستگاه CPM
آینه
پارالل
پله
دوچرخه ثابت
دمبل و کیسه شن
انواع فنر، قرقره، طناب و اسلینگ
تخته تعادل
ترید میل (Tread Mill)
توپ‌های درمانی
تشک درمانی
Hand Table
صندلی کواردریسپس
صندلی ماساژ
تخت مانی پولاسیون و موبیلیزیشن
د: تجهیزات ارزیابی و کمکی
گوشی پزشکی
گونیامتر
ترمومتر (دماسنج پزشکی)
چکش رفلکس
کپسول O۲
نگاتوسکوپ
شاقول
انواع Tape
انواع Cast
اسپیلنت‌ها
باندهای کشی
انواع کرست‌ها و یقه‌های پزشکی
انواع فیکساتورها
دستگاه فشار خون
هـ: آب‌درمانی
انواع وان
ویرپول
استخر
تجهیزات مربوطه
گوشی پزشکی و فیزیوتراپی
استتسکوپ (گوشی پزشکی)در فیزیوتراپی از الزامات درمان است گوشی پزشکی نه تنها به عنوان وسیله برای تشخیص بکار می‌رود بلکه وسیله کمک درمانی در حین درمان برای مونیتورینگ است. این مونیتورینگ فقط شامل کنترل فشار خون یا ریت قلبی نیست بلکه کنترل وضعت بیمار قبل و حین و بعد از درمان است. اکنون بعضی از شرکت‌های تولید کنند ه تجهیزات پزشکی گوشی‌هایی برای فیزیوتراپیستها تولید می‌نمایند. پس موارد استفاده از استتسکوپ در فیزیوتراپی شامل موارد زیر است:
۱– تشخیص
۲– برآورد
۳– پایش و کنترل هنگام درمان
۴– ارزیابی بیمار بعد از درمان
کیف فیزیوتراپی (استاندارد)
امروزه فیزیوتراپیستها باید آمادگی لازم برای مقابله بیماریها و عوارض آن را داشته باشند این فقط شامل مهارت‌ها و دانش نمی‌باشد پس این پزشک مدرن باید بتواند از خود پاسخ مناسبی بروز دهد. برای این امر کیف با مجموعه‌های مختلفی پیشنهاد شده‌است ولی در ظاهر امر کیف پیشنهادی انجمن فیزیوتراپی آمریکا از همه مقبول تر است:
ابزارها مورد نیاز در کیف:
گوشی پزشکی
چکش سنجش واکنش
دستگاه فشار خون
متر اندازه‌گیری
کمربند با طول ۶۰ اینچ
قیچی بانداژ
گونیامتر ۱۸۰ درجه
گونیامتر۳۶۰ درجه
مجموعه آچار آلن (جهت تنظیم بریس، اروتز، پروتز، عصا)
آچار فرانسه (جهت تنظیم بریس، اروتز، پروتز، عصا)
پیچ گوشتی (جهت تنظیم بریس، اروتز، پروتز، عصا)
باند لاستیکی جهت تمرینات
چراغ قوه
ترمومتر
دفترچه ثبت اطلاعات بیمار و پیگیری
کارت ویزیت: شامل اطلاعات فردی، تلفن، تلفن ضروری (موبایل)
جعبه کمک‌های اولیه در کلینیکهای فیزیوتراپی
محلول بتادین و سرم فیزیولوژی
الکل سفید (ضد عفونی کننده)
پنبه
گاز یا تنظیف استریل در ابعاد مختلف
باند یا نوار در اندازه‌های مختلف
محلول رقیق شده آمونیاک (محرک تنفسی)
پماد جنتامایسین و پماد تتراسیکلین
درجه تب (ترمومتر)
قیچی
پنس
پماد سیلور
گاز وازلینه
تیغ بیسوری
آتل کوچک و بزرگ اندامها
اسلینگ گردنی اندام فوقانی
باند سه گوش و باند نواری
کیف یخ
باند کشی
اسپره زخم
اسپره سردکننده
لوکوپلاست یا نوار چسب(m3) که برای بستن و ثابت نگه داشتن پانسمان بکار می‌رود.
چسب زخم در اندازه‌های مختلف
چشم‌شویی
پنس یا انبرک
Air way
کولار گردنی (تروما ستون فقرات گردنی)
کتاب راهنمای کمک‌های اولیه
محل کار فیزیوتراپیست
کلینیکهای خصوصی، مراکز ورزشی، مراکز صنعتی، خانه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها، مراکز و کلینیکهای سالمندی، پادگان‌های نظامی، و محل نگهداری ناتوانان جسمی.
مسئولیت فنی
بخشهای فیزیوتراپی و کلینیکهای فیزیوتراپی دارای یک مسئول میباشنذ که باید جواب گوی بیمار و خدمات ارایه شده و مشکلات قانونی باشند این عنوان در تمامی کشور فقط متعلق به قارغ التحصیلان فیزیوتراپی در تمامی مقاطع به شرط داشت مدرک پایه کارشناسی (لیسانس) است.
نوع آموزش
در ایالات متحده آمریکا، هندوستان، پاکستان، استرالیا[۱] و بسیاری کشورهای دیگر به عنوان دکترای حرفه‌ای DPT[۲] با تخصصهای مربوطه طراحی گشته‌است. در سامانه‌های اروپایی این رشته به صورت مقاطع [[PhD، MPT، [[MSc و BS طراحی شده‌است و در ایران بصورت PhD، MS، و BS طراحی گشته‌است.
دکترای حرفه‌ای فیزیوتراپی
با تغییرات در اپیدمیولوژی بیماریها از تب زا و عفونی به ناتوان کننده مانند انواع استئوآرتریتها و بیماریهای قلبی و ریوی اکنون برای حضور در خط مقدم در برخورد با این گونه بیماریها فیزیوتراپیستها بسیج شده‌اند و این کار در اولویت اول سلامت ملی کشورها قرار گرفته است لذا تمامی فیزیوتراپیستها ابتدا در آمریکا و سپس در مناطق دیگر دنیا مجبور به گذاشت عنوان دکتر در اول اسم خود در تمامی فعالیتهای شغلی شده‌اند. این گذاردن عنوان در بعضی از کشورها ماتند آمریکا و انگلستان با گذراندن دوره و بعضی کشورها با تأیید دولت یا انجمن مربوطه مانند هند صورت پذیرفت. اکنون داشکده‌های پزشکی در آفریقا، آمریکای جنوبی و شمالی و بسیاری از کشورهای آسیایی و کشور استرالیا فیزیوتراپی دکترای حرفه‌ای شده است. در بعضی کشورهای اروپایی و حتی افغانستان دسترسی مستقیم به بیمار از فوانین کشوری شده است.
تخصصهای بالینی فیزیوتراپی (رزیدنتی)
با گسترش دانش فیزیوتراپی اکنون فیزیوتراپی دارای بیش از بیست تخصص مختلف است. دوره‌های مستری تخصصی تبدیل به دوره‌های رزیدنتی شده‌اند که در ابتدا آمریکا و سپس هند و بقیه کشورها رزیدنتی فیزیوتراپی را در تخصصهای فیزیوتراپی قلب و ریه، فیزیوتراپی ارتوپدی، فیزیوتراپی مانوال تراپی و بسیاری از تخصصهای دیگر راه‌اندازی کرده‌اند. فهرست دانشگاه‌های آمریکا که دوره دستیاری فیزیوتراپی می‌گیرد
پژوهانه‌های بالینی فیزیوتراپی
سرعت گسترش فیزیوتراپی در حجم و محتوی بقذری سریع بوده است که اکنون بیش از ده فلوشیپ برای فیزیوتراپی بوجود آمده است و دانشگاه‌های پزشکی آمریکا در ابتدا و سپس هند شروع کرده است و به سرعت گسترش میابد. فهرست دانشگاه‌های آمریکا که دوره دستیاری فیزیوتراپی می‌گیرد. فهرست دانشکده‌های پزشکی در آمریکا که فلوشیپ فیزیوتراپی آموزش می‌دهند.