سوند به مفهوم لوله های باریک و انعطاف پذیر یا همان سوند (کاتتر) با جنس ویژه جهت استفاده های خاص است و سونداژ در اینجا به مفهوم قرار دادن یک سوند در داخل مجرای ادرار میباشد. این امر در کسانیکه دچار انواع انسداد در مجاری ادرار هستند بسیار حیاتی است و همچنین در برخی بیماران دیگر نظیر بیمارانی که درجات مختلف اختلال هوشیاری دارند و یا کنترل روی ادرارشان ندارند ، همچنین کسانی که نیاز به کنترل دقیق خروجی مایعات بدن دارند و در بسیاری موارد دیگر ، طبق تشخیص پزشک ، نیاز به قرار دادن سوند داخل مجرای ادرار جهت تخلیه آنی و حساب شده مثانه و تحت کنترل میباشد.
مرکز درمانی سهاطب با پرسنل مجرب و آموزش دیده آماده اعزام کارشناسان خود به منزل مددجویان جهت تعبیه سوند ادراری(سونداژ) میباشد
سونداژ ادراری عبارت است از قراردادن یک لوله باریک و توخالی در پیشابراه و مثانه فرد. (مثانه محل جمع آوری ادرار و پیشابراه محل خروج ادرار است)
اهداف و موارد استفاده:
۱- نمونه برداری از ادرار جهت بررسی آزمایشگاهی مانند بررسی عفونت
۲- تخلیه مثانه زمانی که فرد قادر به انجام آن نباشد
۳- کنترل نحوه عملکرد کلیه ها در طی عمل جراحی و مدتی که فرد در بیمارستان بستری است
۴- کنترل تعادل مایعات(ورودی و خروجی) در طی دوران بیماری
۵- خالی نگداشتن مثانه در طی عمل جراحی.
نحوه انجام سونداژ
ابتدا وسایل لازم برای سونداژ را آماده کنید.
– فرد به پشت خوابیده، سپس ناحیه ژنیتال فرد مخصوصا محل خروج ادرار به دقت با ماده ضد عفونی کننده(محلول آنتی باکتریال مثل بتادین) تمیز و ضد عفونی می گردد؛که این ناحیه در خانمها بالاتر از واژن و در آقایان معمولا در نوک پنیس است(در افرادی که ختنه نکرده اند باید پوست پنیس به عقب کشیده شود تا سر پنیس کاملا تمیز شود.)
۲- دستکش استریل پوشیده، یک پارچه استریل(شان پرفوره) روی رانها و شکم فرد پهن نموده تا سوندگذاری به روش استریل انجام گیرد.
۳- سوند را به ژل لوبریکنت آغشته نموده و به تدریج سوند را وارد پیشابراه می نماید.سوند را در خانمها به اندازه۲-۱ سانتی متر وارد کرده و در آقایان به اندازه تمام طول پنیس وارد می کند.
نکته: برای داخل کردن سوند در آلت مردان بهتر است آلت را نسبت به بدن عمود نگه داشته و تا زمانیکه ادرار از آن خارج شود به سمت داخل برانید. در صورت مواجهه با مقومت در مسیر حرکت سوند از بیمار بخواهید نفس عمیق و آهسته بکشد و سوند را کنی بچرخانید.در صورتیکه موثر واقع نشود ادامه ندهید و با پزشک مشورت کنید.
۴- سپس یک کیسه ادراری به انتهای سوند وصل کرده تا ادرار در آن جمع آوری شود.
۵- اگر سوندگذاری فقط با هدف گرفتن نمونه گذاشته شده باشد،بعد از گرفتن نمونه برداشته خواهد شد ؛ ولی اگر با اهداف دیگر از جمله: CIO ، تخلیه مداوم مثانه و … گذاشته شده باشد باید بالون نگهدارنده سوند باد شده تا سوند در مثانه فیکس شود.
۶- در انتها لوله متصل به کیسه جمع کننده ادراری با چسب، به پای بیمار فیکس خواهد شد.
روشهای ثابت کردن سوند به بدن بیمار
۱- چسباندن سوند به دیواره پایینی شکم به صورتیکه سر آلت به طرف قفسه سینه مددجو قرار گرفته باشد
۲- ثابت کردن سوند به قسمت بالای ران به صورتیکه آلت به حالت عمود روی ران قرار بگیرد.
وقایع و مراقبتهای بعد از سونداژ
۱- فرد گاهی ممکن است هنگام دفع ادرار احساس سوزش داشته باشد که علت آن تحریک پیشابراه توسط سوند می با شد، لذا فرد به طور مکرر احساس دفع ادرار دارد؛
۲- کیسه اداری حتما باید پایین تر از مثانه باشد،زیرا چون در غیر این صورت با برگشت ادرار از کیسه به مثانه فرد، احتمال ابتلا به عفونت افزایش می یابد؛
۳- فرد می تواند کیسه ادراری را به نحوی که پایین تر از سطح مثانه است به دست گرفته و راه برود و یا آن را به پای خود بسته و با لباس روی آن را پوشیده و راه برود؛
۴- اگر بیمار قصد دارد به منزل برود، باید اطلاعات و نکات لازم جهت سوندگذاری و نحوه مراقبت از آن را به طور کامل از پرستار یا پزشک خود بپرسد.
مزایای سونداژ
۱- با تخلیه مثانه ،سبب تسکین بخشیدن به مثانه پر و دردناک می شود
۲- چگونگی عملکرد کلیه را نشان می دهد
۳- مشکلات ادراری از جمله عفونت را مشخص می کند.
معایب سونداژ
۱- بیمار ممکن است پس از برداشتن سوند احساس ناراحتی داشته باشد.به طور معمول، هرچه مدت زمان لازم برای استفاده از سوند بیشتر باشد، احساس ناراحتی در بیمار طولانی تر خواهد شد، به طوریکه ممکن است چندین روز در حین دفع ادرار احساس سوزش داشته باشد؛
۲- ممکن است سبب ایجاد عفونت گردد، این عارضه معمولا زمانی رخ می دهد که سوند گذاری برای چندین روز یا چندین هفته به طول انجامد؛
۳- ایجاد درد و آسیب بافتی، در صورتی که سوند را به طور ناگهانی و بدون خارج نمودن مایع موجود در بالون نگهدارنده سوند، خارج کنند.
چه زمانی باید به پرستار یا پزشک اطلاع داده و به آنها مراجعه نمود؟
۱- زمانی که ادرار درون کیسه ادراری،خونی،کدر و یا بدبو شود؛
۲- هیچ ادراری درون کیسه ادراری جمع نشود و یا خیلی کم جمع شود؛
۳- زمانی که بدون علت خاصی دمای بدن بیمار ۳۸ و یا بالاتر از ۳۸ شد؛
۴- زمانی که سوند سبب ایجاد یک درد ثابت در ناحیه مثانه و پیشابراه شد.
در مواردی که فرد امکان تخلیه ادرار دارد ولی قادر به کنترل آن نیست مخصوصا در افراد مسن از وسیله ای بنام کاتتر کاندوم استفاده می شود. در این روش کاندومی که دارای خروجی تخلیه ادرار هست بر روی آلت تناسلی مردان کشیدن می شود و با چسب بر روی آلت ثابت می گردد.
مراحل خارج کردن سوند:
ابتدا دستکش پوشیده و با یک سرنگ ۱۰ سی سی مایع داخل بالون سوند را تخلیه کنید.در برخی موارد به جای تخلیه بالون ابتدای مسیر مرتبط به بالون را با قیچی می برند تا مایع خارج گردد.این روش برای کسانی که در منزل خودشان می خواهند سوند را خارج کنند مطمئن تر است.
روش برش مسیر بالن سوند
پس از اطمینان از تخلیه کامل بالون نگهدارنده سوند آنرا به آرامی به سمت بیرون بکشید. بهتر است قبل از بیرون کشیدن سوند ، آنرا چند بار بصورت ۳۶۰ درجه به سمت راست و چپ بچرخانید تا چسبندگی مختصری که کاتتر با مسیر ادراری پیدا کرده برطرف شود.
مرکز درمانی سها طب با پرسنل مجرب و آموزش دیده آماده اعزام کارشناسان خود به منزل مددجویان جهت تعبیه سوند ادراری(سونداژ) میباشد.