نوار قلب (ECG)
نوار قلب (ECG)
نوارقلب یکی از بی خطرترین وساده ترین اقداماتی است که اطلاعاتی ارزشمند در مورد قلب به پزشک معالج می دهد.نوارقلب در بررسی های دردهای قلب وسکته های قلبی ارزش خاصی دارد و به عنوان اقداماتی روتین در تمامی کسانی که مشکوک به مشکلات حاد قلبی باشند صورت می گیرد.
مرکز درمانی شایان طب با پرسنل مجرب و آموزش دیده آماده اعزام کارشناسان خود به منزل مددجویان جهت گرفتن نوار قلب با بهترین دستگاهها به همراه تفسیر میباشد
الکتروکاردیوگرام ( Electrocardiogram) یا نوار قلب به نمودار ثبت‌شدۀ تغییرات پتانسیل الکتریکی ناشی از تحریک عضلۀ قلب گفته می‌شود. معمولاً با مخفف ECG یا EKG (مورد دوم مخفف کلمهٔ آلمانیِ Elektrokardiogramm) مشخص می‌شود.
قسمت‌های مختلف یک الکتروکاردیوگرام
دستگاه الکتروکاردیوگراف، این نمودار را برروی نوار کاغذیِ خط‌کشی‌شده‌ای که ویژۀ این کار است، به‌طور پیوسته ضبط می‌کند. اطلاعاتی که روی الکتروکاردیوگرام ضبط می‌شود نشان‌دهندۀ امواج الکتریکی محرک قلب است. این امواج نمایشگر مراحل مختلف تحریکات قلبی هستند.
محتویات
_ سیکل قلبی همراه با الکتروکاردیوگرافی
_حوادث قلب در ابتدای دیاستول
_وضعیت دریچه‌ها
_مرحلۀ دوم: انقباض دهلیزها به مدت ۰٫۱ ثانیه
_حوادث قلب در انتهای دیاستول
_وضعیت دریچه‌ها
_مرحلۀ سوم انقباض بطن‌ها به مدت ۰٫۳ ثانیه
_موارد روی داده در موج S
_حوادث قلب در سیستول
_وضعیت دریچه‌ها
_تغییرات ECG در بیماری‌ها
_ جستارهای وابسته
_ منابع
_ پیوند به بیرون
سیکل قلبی همراه با الکتروکاردیوگرافی
در این مرحله بطون و دهلیزها درحال استراحت‌اند. خون تیره به‌وسیلۀ بزرگ سیاهرگهای زبرین و زیرین، به دهلیز راست می‌ریزد. این خون به‌خاطر وزنش، ازطریق دریچه‌های لختی – که به‌هنگام پایان موج T سیکل قلبیِ پیشین باز شده‌اند- وارد بطون می‌شود و آنها را تا حدی پر می‌کند. اما برای اینکه خون دهلیزها به طور کامل وارد بطون بشود، دهلیزها باید منقبض شوند. لازم به ذکر است هر ماهیچه‌ای در قلب که بخواهد منقبض شود یا استراحت کند، ابتدا باید موج انقباض یا استراحتش در تمام نقاط آن ماهیچه منتشر شود. پس برای انقباض دهلیزها، ابتدا باید پیام انقباض در سراسر آنها منتشر بشود. این کار توسط بافت گرهی دهلیز انجام می‌شود. در بین دو دهلیز این تنها دهلیز راست است که دارای بافت گرهی است، از سویی کانون زایش انقباضات قلب نیز که همان گره پیش آهنگ میباشد در دیواره پشتی دهلیز راست و در زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد. پس برای انقباض ابتدا گره پیش آهنگ به صورت ریتم خودبه خودی تحریک می‌شود و این پیام انقباض را ازطریق ۳ رشتۀ گرهیِ دهلیز راست به گره دهلیزی بطنی که در حد فاصل بین دیوارۀ دهلیزها و بطون و کمی متمایل به دهلیز راست قرار دارد ــ هدایت می‌کند. طی حرکت پیام از پیشاهنگ به دهلیزی-بطنی، میون‌های میوکاردِ قلب که در مسیر انتقال این پیام قرار دارند، منقبض شده و این انقباض از میونی به میون دیگر در دهلیز راست انتشار می‌یابد و نهایتاً ازطریق میون‌های دهلیز راست به میون‌های دهلیز چپ نیز منتشر شده و کل دهلیزها را فرامی‌گیرد. البته این پیام نمی‌تواند ازطریق میون‌های دهلیزها به میون‌های بطون منتقل شود، چون در دیوارۀ بین بطون و دهلیزها بافت پیوندیِ رشته‌ایِ عایقی قرار دارد که باعث می‌شود انتقال پیام از دهلیزها به بطون تنها ازطریق بافت گرهی که از وسط این عایق رد می‌شود صورت گیرد. اگر این بافت عایق نبود، دهلیزها و بطون همزمان به هم منقبض می‌شدند و کارایی قلب بسیار پایین می‌آمد؛ چون در این حالت، پس از پمپاژ مقدار کمی خون به بطون، آنها نیز همین مقدار کم را به‌سمت بدن و شش‌ها پمپ می‌کردند و خون کمی به آنها می‌رسید. پس از اینکه این پیام به‌طور کامل سراسر دهلیز را فراگرفت، در الکتروکاردیوگرام موج P ثبت می‌شود. بلافاصله بعد از آن، مدت استراحت عمومی قلب، یعنی ۰٫۴ ثانیه به اتمام می‌رسد.
حوادث قلب در ابتدای دیاستول
۱) ورود بیش از ۷۵٪ خون از دهلیزها به بطون بر اثر وزن خون
۲) انتشار موج انقباض دهلیزها در سراسر دهلیزها —- ایجاد موج P در الکتروکاردیوگرام
وضعیت دریچه‌ها
سینی‌ها —- بسته؛ تا خون واردشده به بطون ازطریق این دریچه‌ها وارد سرخرگها نشود.
لختی‌ها —- باز؛ تا خون دهلیزها وارد بطون شوند.
مرحلۀ دوم: انقباض دهلیزها به مدت ۰٫۱ ثانیه
در ابتدای این مرحله بلافاصله دهلیزها منقبض می‌شوند و ۲۵٪ خون باقی‌مانده را نیز وارد بطن‌ها می‌کنند. حالا در هر بطن ۱۲۰ میلی‌لیتر خون موجود است، یعنی به‌طورکلی ۲۴۰ میلی‌لیتر در هردو بطن. این انقباض به مدت ۰٫۱ ثانیه طول می‌کشد و و از انتهای موج P تا اانتهای موج R را در الکتروکاردیوگرام دربرمی‌گیرد. اما در طی این انقباض و در این ۰٫۱ ثانیه، دو عمل بسیار مهم نیز همزمان رخ می‌دهد:
۱٫ انتشار موج انقباض بطون: بطون موظف‌اند بلافاصله بعد از انقباض دهلیزها و پرشدن کامل خود از خون منقبض شوند و خون را به سرخرگها وارد کنند. بنابراین، پس از گذشت مدت بسیار کمی از این ۰٫۱ ثانیه (فاصلۀ انتهای P تا Q) موج انقباض بطون، که خیلی قدرتمندند، در سراسر بطون منتشر می‌شود. برای این عمل، گره دهلیزیِ بطنی که در پایان استراحت عمومی قلب پیام انقباض را گرفته، این پیام را ازطریق رشته و الیاف گرهیِ دیوارۀ بین دو بطن و دیوارۀ بطون و همچنین به‌کمک الیاف ماهیچه‌ای که برای انتقال پیام تخصصی شده‌اند، به سراسر بطون و نهایتاً به نوک پایین قلب منتقل می‌کند. اما سرعت هدایت پیام بافت دهلیزی-بطنی و الیاف گرهیِ دیوارۀ بین دو بطن خیلی کم و در عوض سرعت انتشار پیام الیاف گرهی دیواره بطون خیلی زیاد است و دلیل آن اینکه اگر سرعت این سه قسمت با هم برابر بود، پیام بلافاصله سراسر دیواره بین دو بطن را فرا می‌گرفت (چون اول به دیواره میانی می‌رود و بعد از آنجا به سراسر بطن) و دیوارۀ میانی زودتر از جاهای دیگر بطن منقبض می‌شد. ولی اکنون، در حین اینکه پیام در دیوارۀ میانی منتشر می‌شود، به‌سرعت توسط الیاف دیوارۀ بطن‌ها تمام بطن‌ها را فرامی‌گیرد و عملاً این تفاوت سرعت سبب می‌شود که پیام انقباض در یک مدت تمام بطن‌ها را فرابگیرد. این عمل کمتر از ۰٫۱ ثانیه طول می‌کشد و نهایتاً موج QRS را در الکتروکاردیوگرام ایجاد می‌کند.
۲٫ انتشار موج استراحت در دهلیزها: همزمان با انقباض دهلیزها، چون بلافاصله بعد از انقباض، دهلیزها باید استراحت کنند، پس پیام استراحت در آنها شروع به انتشار می‌کند. این پیام، که اندکی بعد از شروع انقباض آغاز می‌شود، کمتر از ۰٫۱ ثانیه طول می‌کشد (فاصلۀ انتهای P تا Q) و هیچ موجی در الکتروکاردیوگرام دیده نمی‌شود، چون قدرت موج انتشار انقباض بطن‌ها آن‌قدر زیاد است که این پیام کوچک در کمپلکس QRS گم می‌شود و با پایان‌یافتن موج QRS استراحت دهلیزها آغاز می‌شود.
حوادث قلب در انتهای دیاستول
۱) انقباض دهلیزها —- وقوع از P تا پایان R (انقباض، تغییری در الکتروکاردیوگرام ایجاد نمی‌کند، چون پیام الکتریکی منتقل نمی‌شود)
۲) انتشار پیام انقباض بطون —- ایجاد موج QRS در الکتروکاردیوگرام
۳) انتشار پیام استراحت دهلیزها —- زیر موج پیام قوی انتشار انقباض بطون گم می‌شود
۴)شنیدن صدای اول قلب.
وضعیت دریچه‌ها
سینی‌ها —- بسته؛ تا خون واردشده به بطون ازطریق این دریچه‌ها وارد سرخرگها نشود. لختی‌ها —- باز؛ تا خون دهلیزها وارد بطون شود.
مرحلۀ سوم – انقباض بطن‌ها به مدت ۰٫۳ثانیه
بلافاصله با انتشار پیام انقباض، بطون شروع به انقباض می‌کنند و خون را با فشار بالای سیستولی به سمت سرخرگها پمپ می‌کنند. این خون با فشار خود از سویی دریچه‌های یکطرفه لختی را – که فقط به سمت بطون باز می‌شوند- بسته و باعث شنیده شدن صدای اول قلب می‌شوند. و از سوی دیگر با فشار دریچه‌های سینی را – که فقط به سمت سرخرگها باز می‌شوند- باز کرده و وارد سرخرگها می‌شود. تمامی این مراحل در مدت زمان بسیار کوتاه و در موج S روی می‌دهند. همچنین دهلیزها بعد از پایان انتشار پیام استراحتشان تا ۰٫۷ ثانیه استراحت می‌کنند. در این مدت خون دوباره از بزرگ سیاهرگهای زیرین و زبرین وارد دهلیز راست می‌شود؛ اما بدلیل بسته بودن لختی‌ها خون نمی‌تواند وارد بطون شود و اندک اندک وارد دهلیزها می‌شود. (این رویه به مدت۰٫۳ ثانیه یعنی پایان انقباض بطنی ادامه میابد)
موارد روی داده در موج S
_استراحت دهلیزها و انقباض بطون
_بسته‌شدن دریچه‌های لختی بر اثر فشار خون ناشی از انقباض بطون
_بازشدن دریچه‌های سینی بر اثر فشار خون ناشی از انقباض بطون
پس از گذشت اندکی از انقباض بطن‌ها که روی نوار در فاصله S تا T را دربر می‌گیرد٬ چون بطن‌ها بلافاصله بعد از انقباض (پایان این ۰٫۳ ثانیه) باید استراحت کنند، پالس استراحت آنها منتشر می‌شود و موج T را در الکتروکاردیوگرام ثبت می‌کند. پس از پایان این موج بطن‌ها نیز شروع به استراحت می‌کنند. سپس استراحت عمومی قلب آغاز می‌شود، چون دهلیزها نیز ۰٫۳ ثانیه است که استراحت خود را آغاز کرده‌اند. استراحت بطون باعث قطع فشار اعمال شده بر روی دریچه‌ها می‌شود در نتیجه دریچه‌های سینی بسته می‌شوند و صدای دوم قلب را٬ که کوتاه‌تر و زیرتر است٬ به وجود می‌آورد. از سویی دریچه‌های لختی که ۰٫۳ ثانیه است تحت تاثیر فشار خون موجود در دهلیزها هستند، از این موقعیت یعنی قطع فشار سیستولی بطن استفاده کرده و دریچه‌های لختی را در جهت بطن‌ها باز کرده و شروع به پر کردن بطن‌ها می‌کنند.
در طول این روند باید چند نکته را درنظر گرفت:
• حداکثر انقباض بطون در ابتدای موج T انجام می‌شود.
• زمان استراحت بطون ۰٫۵ ثانیه و زمان استراحت دهلیزها ۰٫۷ ثانیه است.
• بازشدن دریچه صدایی ایجاد نمی‌کند.
حوادث قلب در سیستول
۱) انقباض بطون به مدت۰٫۰۳ ثانیه — فاصلۀ S تا T
۲) استراحت دهلیزها
۳) شنیدن صدای دوم قلب
وضعیت دریچه‌ها
۱) سینی‌ها — ابتدا باز (درهنگام انقباض بطون) و بعد بسته (پس از اتمام انقباض بطون)
۲) لختی‌ها —- ابتدا بسته (درهنگام انقباض بطون) و بعد باز (پس از اتمام انقباض بطون)
تغییرات ECG در بیماری‌ها
در تعداد زیادی از بیماریهای قلبی، ما تغییراتی در نوار قلب داریم که راهگشا میباشد؛ مثلاً در آریتمی قلبی تعداد یا شکل امواج در نوار قلب تغییر می‌کند. در بیماریهای ایسکمیک قلب معمولاً بسته به حاد یا قدیمی بودن واقعه ایسکمیک و ناحیۀ رگ‌های درگیر ما موج Q عمیق، موج T برعکس یا بالا و پایین رفتن قطعۀ S T را داریم. در برخی بیماری‌ها نیز ما انحراف محور قلب را داریم. در برخی بلوک‌های قلبی پهن شدن کمپلکس QRS را داریم. در برخی اختلالات الکترولیت‌های سرم مانند افزایش پتاسیم خون نیز ما تغییرات ECG داریم.
برای انجام نوار قلب در منزل با ما تماس بگیرید.